Konserwacja i opracowanie zbioru szklanych negatywów Leopolda Węgrzynowicza 2024

Z końcem 2024 roku Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK im. Waldemara Dońca w Łodzi zakończyło projekt konserwacji i opracowania szklanych negatywów Leopolda Węgrzynowicza. Zadanie było dofinansowane w ramach wspierania działań archiwalnych ze środków finansowych Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.

„Wspieranie działań archiwalnych” to konkurs dotacyjny, który organizowany jest od 2016 roku ze środków przekazywanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W jego ramach wspierane jest ratowanie archiwaliów w różnych zakątkach kraju. W konkursie wyłaniane są najlepsze projekty, obejmujące opracowywanie, udostępnianie oraz zabezpieczanie materiałów archiwalnych z ewidencjonowanego niepaństwowego zasobu archiwalnego.

Przedmiotem zadania była pełna konserwacja, zabezpieczenie i opracowanie dokumentacji fotograficznej w postaci unikalnej kolekcji szklanych negatywów Leopolda Stanisława Węgrzynowicza - jednego z najważniejszych propagatorów idei krajoznawstwa i turystki w Polsce. Opisywany zbiór składa się głównie z ponad 640 sztuk negatywów żelatynowo - srebrowych na podłożu szklanym. To materiały o wysokiej wartości historycznej i artystycznej prezentujące Ziemię Limanowską i jej mieszkańców z początku XX wieku.

Leopold Stanisław Węgrzynowicz urodził się 19 września 1881 r. w Tuchowie koło Tarnowa. Był wybitnym nauczycielem- wychowawcą i propagatorem idei krajoznawstwa szkolnego. W środowisku lokalnym odegrał kluczową rolę jako społeczny działacz, patriota, komendant hufca harcerskiego, zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, organizator ruchu krajoznawczego młodzieży, publicysta i propagator hasła: ”Poznać, aby ukochać”.

Pierwsze lata życia Leopold Węgrzynowicz spędził w Dobrej koło Limanowej. Tam w 1892 roku ukończył Szkołę Podstawową, a potem uczęszczał do Gimnazjum Wyższego w Nowym Sączu. W 1900 r. zdał maturę. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i w 1905 r. ukończył wydział matematyczno–fizyczny. Po studiach był bibliotekarzem w Towarzystwie Uniwersytetów Ludowych w Krakowie. Później został nauczycielem matematyki, fizyki, przyrody, chemii i geografii w szkołach średnich. W latach 1914- 1916 służył w wojsku austriackim. Następnie uczył w Stryju i Nowym Targu, gdzie rozwijał działalność krajoznawczą będąc drużynowym skautów. W 1919 został członkiem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Od tego momentu rozwijał działalność popularnonaukową w młodzieżowych kołach krajoznawczych, pełniąc funkcję przewodniczącego komisji do spraw młodzieży PTTK. W tym samym roku związał się z Krakowem. Uczył w gimnazjach św. Jacka (później Mickiewicza) i Królowej Jadwigi. Równocześnie prowadził drużynę harcerską i pełnił funkcję komendanta krakowskiego hufca harcerzy. Rozwijał też działalność krajoznawczą wśród studentów Instytutu Geografii UJ i współpracował z Muzeum Etnograficznym. W trakcie swoich licznych wyjazdów naukowych zgromadził bogaty materiał fotograficzny związany z kulturą Huculszczyzny, Podola i Beskidów. Część jego
zbiorów została przekazana do Muzeum Etnograficznego w Krakowie, część zaś zasiliła zbiory historyczne i etnograficzne Muzeum Ziemi Limanowskiej PTTK (obecnie Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej) i póżniej została przekazana do nowo powstałej jednostki specjalistycznej PTTK jaką jest Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK.

Krajoznawca odegrał kluczową rolę jako społeczny działacz, fotograf i patriota. Pamięć o Leopoldzie Węgrzynowiczu do dziś jest kultywowana: ma On swoją ulicę w Limanowej, pamiątkową tablicę, jego imieniem jest nazwany jeden ze szlaków w Beskidzie Wyspowym, z Dobrej do Łukowicy przez Łopień i Mogielicę. Uchodzi On za jednego z najważniejszych propagatorów idei krajoznawstwa i turystki w Polsce, wybitnego profesora gimnazjalnego, etnografa, założyciela Sekcji Kół Krajoznawczych przy Polskim Towarzystwie Krajoznawczym. Był twórcą i redaktorem pisma krajoznawczego dla młodzieży ”Orli Lot”. Artysta był honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, był propagatorem krajoznawstwa wśród młodzieży, organizatorem wycieczek, obozów, ekspozycji o tematyce krajoznawczej. Za swoją działalność na rzecz odradzania się turystyki szkolnej był wielokrotnie nagradzany- Złotym Krzyżem Zasługi, brązowym i srebrnym medalem za długoletnią służbę w Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 11 sierpnia 1960 roku w Dobrej koło Limanowej i tam też został pochowany.

Dodatkowym elementem projektu (oprócz opracowania zbioru i konserwacji) były spotkania edukacyjne z dziećmi i młodzieżą ze Szkoły Podstawowej im. Leopolda Węgrzynowicza w Dobrej oraz Szkoły Podstawowej nr 113 im. Leopolda Węgrzynowicza w Krakowie. Ich celem było:

przybliżenie sylwetki Leopolda Węgrzynowicza,
pokazanie pierwszych efektów prac nad zbiorem fotografii wybitnego etnografa,
zaciekawienie najmłodszych odbiorców fotografią krajoznawczą i zachowaniem dziedzictwa kulturowego.

Profesjonalne zabezpieczenie i opracowanie niniejszego zbioru było możliwe dzięki współpracy z Polskim Towarzystwem Historycznym oddział w Limanowej a w szczególności z wiceprezesem Towarzystwa - dr Adrianem Cieślikiem. Pan Adrian jest absolwentem Wydziału Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, administratorem strony „Historia Dobrej”, popularyzatorem lokalnych dziejów i publicystą. Jego zainteresowania archiwistyczne, etnograficzne, wiedza o dawnej obyczajowości i tradycjach z początku XX wieku były nieocenione!

Kolejnym partnerem projektu było Archiwum Państwowe w Łodzi. W pierwszej kolejności przedstawiciele Instytucji dokonali ekspertyzy stanu zachowania szklanych negatywów, a także służyli wsparciem merytorycznym w zakresie działań archiwalnych.

Dzięki współpracy z Narodowym Archiwum Cyfrowym elektroniczny inwentarz archiwalny będzie również dostępny na stronie Szukaj w Archiwach.

Na tym jednak nie poprzestajemy. W kolejnym roku planujemy pełną digitalizację zbioru a także wystawę fotografii, która zostanie zainaugurowana w Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskiej.

To dla nas wielki zaszczyt, że możemy uczestniczyć w ratowaniu cennego dziedzictwa narodowego i promowaniu piękna Ziemi Limanowskiej poprzez fotografię krajoznawczą.

Partnerzy projektu:

ELEKTRONICZNY INWENTARZ ARCHIWALNY

Konserwacja szklanych negatywów Leopolda Węgrzynowicza